معرفی هوش مصنوعی GeoGPT
بسیاری از متخصصین علوم زمین و مهندسین معدن به دنبال یک هوش مصنوعی بودند که به طور تخصصی در مورد علوم زمین، برنامه نویسی شده باشد. این جستجو با معرفی GeoGPT به پایان رسیده است و حال زمین شناسان و مهندسین معدن می توانند به راحتی از طریق این هوش مصنوعی به عنوان یک دستیار هوشمند بهره ببرند. GeoGPT یک سامانهٔ مبتنی بر هوش مصنوعی زنجیره‌ای متن‌باز و غیرانتفاعی است که برای علوم زمین‌شناسی و جغرافیایی طراحی شده است. این ابزار با استفاده از مدل‌های بزرگ زبانی (LLM) و داده‌های زمین‌شناسی متن‌باز، توانایی استخراج اطلاعات علمی، تحلیل داده‌ها و پاسخگویی به سوال‌های تخصصی در حوزه علوم زمین را دارد. GeoGPT قابلیت‌های چندمنظوره‌ای از جمله استخراج داده از متون علمی، تجزیه و تحلیل عمیق مسائل علمی و حتی تولید کد محاسباتی به زبان پایتون را ارائه می‌دهد. در ادامه، مهم‌ترین قابلیت‌ها و ابزارهای ارائه‌شده در این سامانه توسط تیم تحقیق و توسعه زمین پی جویان نگار مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
قابلیت‌ها و ابزارهای موجود در هوش مصنوعی GeoGPT
Deep Discovery (کشف عمیق): ابزاری برای تحلیل عمیق مسائل و داده‌های زمین‌شناسی است که الگوهای پنهان و هم‌بستگی‌های پیچیده در داده‌ها را شناسایی می‌کند و به مصورسازی ویژگی‌های مهم و روندهای منطقی کمک می‌نماید. این قابلیت می‌تواند پشتیبانی قوی از تصمیم‌گیری علمی مبتنی بر داده ارائه دهد. بنابراین با بهره گیری از این قابلیت داده های تاریک (Dark Data) شناسایی شده و ارتباط آن ها با تمامی داده ها مورد بررسی قرار میگیرد.
Reader & Extractor (خوانشگر و استخراج‌گر): ابزاری برای پردازش متون علمی می باشد که مورد استفاده دانشجویان زمین شناسی و مهندسی معدن قرار میگیرد. توسط این ابزار هوشمند اسناد پژوهشی زمین‌شناسی خلاصه‌سازی و تحلیل می گردد و اطلاعات هدفمند از مقالات استخراج می شود. به بیان دیگر، این ابزار «متن مقالات را به زبان کاربر» تبدیل می‌کند و امکان استخراج حوزه‌های داده‌ای مورد نظر را فراهم می‌آورد.
Map Chat (گفتگوی نقشه): قابلیت منحصربه‌فردی برای ارتباط تعاملی با نقشه‌های زمین‌شناسی است. کاربر می‌تواند نقشه‌های زمین‌شناسی را بارگذاری کند و سوالات مرتبط با آن‌ها را از سامانه بپرسد (در نسخه بررسی شده در اول می ۲۰۲۵، صرفا تصویر نقشه قابل بارگذاری می باشد). GeoGPT اطلاعات کلیدی نقشه را استخراج و خلاصه‌سازی می‌کند، به طوری که گویا نقشه های بارگذاری شده، خود می توانند اطلاعات مصور شده در درون خود را بازگو نمایند و بر اساس نیاز زمین شناسان و مهندسین معدن پاسخ‌های معنادار ارائه دهند.
My Library – My GeoGPT (کتابخانه من): ابزار ساخت پایگاه داده شخصی است که به کاربر این امکان را می‌دهد که مجموعه‌ای از اسناد، جداول داده و منابع دلخواه خود را به صورت دسته‌ای بارگذاری کند. سپس GeoGPT با بررسی این داده ها، دانش خود را توسط این منابع افزایش داده و عملکرد خود را در پاسخ به سوالات مرتبط با نیاز زمین شناسان و مهندسین معدن بهبود می‌دهد. با کمک این قابلیت، این سامانه به یک دستیار هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی تبدیل می گردد که توانایی پاسخگویی مطابق با نیازهای کاربران خود را دارد.
علاوه بر قابلیت های ذکر شده، GeoGPT دارای زیرساخت چندمدلی است و بر اساس مدل‌های پایه‌ای متنوعی (مانند LLaMA، Qwen، Mixtral و غیره) ساخته شده است تا کارایی و سازگاری بهتری در زبان‌ها و موضوعات مختلف داشته باشد.
دستیاری هوشمند مبتنی بر هوش مصنوعی مخصوص زمین شناسان و مهندس های معدن
در پایان این تحلیل اولیه که توسط تیم تحقیق و توسعه زمین پی جویان نگار ارائه شده است، آنچه GeoGPT را با سایر هوش های مصنوعی متمایز می نماید، تمرکز تخصصی بر علوم زمین، مدل‌های پایه باز و تاکید بر روش‌شناسی علمی باز است. در مقابل، ابزارهایی مانند GeoGPT+ یا نسخه‌های دانشگاهی موجود، بیشتر به عنوان چارچوب‌های تحقیقاتی یا تجاری در حال توسعه می باشند، که کاربرد گسترده‌تری در داده‌های خام جغرافیایی و مسائل خاص (مانند بحران‌ها یا برنامه‌ریزی شهری) دارند و هر یک نقاط قوت و ضعف خود را دارند؛ اما بر اساس تحلیل های تیم تحقیق و توسعه زمین پی جویان نگار، این امر مشخص است که تلفیق مدل‌های زبانی با داده‌های مکانی می‌تواند مسیر جدیدی از ابزارهای کمکی را برای متخصصین زمین شناسی، سنجش از دور، معدن و دیگر فعالان علوم زمین ایجاد نماید.
